Disneyfilms hebben de neiging met hun verhalen diepere emoties te raken. Zo ook de film Vaiana. Met mijn kinderen heb ik de film al zo vaak gezien dat ik het niet meer op twee handen kan tellen. En toch zit ik af en toe met kippenvel, weer met een lach, en ook met een traan de film te kijken. Hoe kan dit? Door de prachtige muziek, natuurlijk. Door de bijna Bijbelse verhaallijn, ook. Maar toch zeker ook omdat de drie hoofdpersonen van de film allemaal ergens een snaar bij mij raken.
[Let op, dit blog bevat spoilers!]
Drie hoofdpersonen, een triniteit, die symbool staan voor drie eigenschappen of delen van wie ik ben. Dat is mijn interpretatie van de film. De hoofdrol is weggelegd voor het jonge meisje Vaiana. Ze woont in een inboorlingenstam op een eiland. Ze wil de zee op, maar dit mag niet van haar vader. Ze hoort een innerlijke stem die ze niet kan negeren, sterker nog, de zee koos haar uit om een vloek te herstellen. Uitgekozen? Ik? Vaiana staat voor mij symbool voor het gevecht met het onzekere kind in ons. Zijn we wel goed genoeg? Waarom moet ik dit doen? Is er niemand anders? Moet ik het gebaande pad of mijn hart volgen? Uiteindelijk kan ze de stem niet negeren en dat gun ik iedereen, inclusief mijzelf.
Halfgod Maui en de demon Te Ka
De andere twee hoofdpersonen zijn de halfgod Maui en de demon Te Ka. De halfgod heeft het hart van de scheppende kracht Te Fiti gestolen. Deze is hierdoor getransformeerd in Te Ka, een demon van vuur en magma. Maui staat voor mij symbool voor het gevecht met de sterke held in ons. Wie is hij en mag hij er ook zijn? Zijn de fouten die de brutale, baldadige, botte held gemaakt heeft nog te herstellen of blijven ze ons ons hele leven achtervolgen? Is hij welkom, ondanks z’n tekortkomingen? Zijn mijn fouten onuitwisbaar, of mag ik er van leren zodat ik verder kan?
Te Ka, de demon, is de eerste kwade macht in een Disneyfilm die niet verslagen hoeft te worden, maar bevrijd. Te Ka staat voor mij voor het gevecht met de duisternis in ons, de kwade demon. Mag onze schaduwkant een plek hebben? Accepteren we deze kant of drukken we hem weg? Wat gebeurt er als we de donkere kanten van onszelf laten zien, aan anderen? Ik loop soms rond met boosheid. Boos op mensen om me heen, op instanties, op het leven zelf. Moet deze kant misschien worden bevrijd in plaats van bestreden?
Bijbelse lijntjes
De bijbel is mij dierbaar en in de film Vaiana werd ik meerdere keren herinnerd aan verhalen in de bijbel. Dit maakte mij er opnieuw bijzonder van bewust, waarom de bijbel voor mij een grote inspiratiebron is. “In het begin, was er alleen de oceaan.” Het is de eerste zin van de film en mag een bijbels belletje doen rinkelen. Halfgod Maui steelt het hart van Te Fiti en daarmee komt de vloek van duisternis in de wereld. Het doet denken aan de fout van Adam en Eva in het paradijs, waardoor de zonde de wereld in kwam. Vaiana wordt door de zee gekozen om het hart van Te Fiti te herstellen. Om alles wat door één halfgod is vervloekt weer goed te maken. (Waar kennen we die belofte ook alweer van?)
Vaiana moet alles achter zich laten, maar wat kost het wel niet, als ze dat zou doen? Ze zou haar ouders missen, haar oma. Ze zegt alle zekerheid op, alle veiligheid. “Simon Petrus, Andreas, volg mij! Terstond lieten zij hun netten achter. Jakobus, Johannes, volg mij!” Hoe herkenbaar zijn de drempels bij levensbepalende beslissingen? Hoe gemakkelijk is het om te blijven doen wat je altijd al deed. Heerlijk in de veiligheid van het vertrouwde. “Misschien hoor je ooit een stem. En als die stem in je fluistert: volg mij naar die sterren daar. Vaiana, die stem ben jij en die is waar,” zegt haar oma, de gekke dorpsoudste. Soms hebben we even bevestiging nodig van een ander, om onze innerlijke stem te herkennen of te erkennen, maar uiteindelijk moet je de stem van je hart volgen. “Het lijkt wel of iemand naar me roept: kom ontdek me,” zingt Vaiana. Ze krijgt de tip van haar oma de sterren te volgen (waar kennen we dat van?) om Maui te vinden.
Gethsemane-ervaring
Vaiana gaat op zoek en vindt Maui. Ze beleven avonturen op zee en komen uiteindelijk bij de demon Te Kā. Maar niet zonder slag of stoot. Ook de halfgod blijkt met onzekerheden te kampen. Zijn ouders wilden hem niet en gooiden hem in zee. De goden vingen hem op en maakten hem tot wie hij was. Vaiana steekt hem een hart onder de riem: “De goden zijn niet degenen die jou Maui maken, dat ben jij.” En zo kunnen ze heel wat aan, tot bij de zoveelste tegenslag ook Vaiana in een Gethsemane-ervaring zegt tegen de zee: “Kies iemand anders, alstublieft.” Zo vechten alle drie de hoofdpersonen met zichzelf, komen ze zichzelf tegen, zoals ik mijzelf zo vaak tegenkom. Uiteindelijk sluiten ze vrede met wie ze zijn, volgen ze hun hart en komen ze tot wie ze werkelijk zijn. Ze staan voor mij symbool voor de vrede die ik moet sluiten met mezelf, voordat ik kan weten wie ik ben.
Ds. Jaap Marinus
Eerder verschenen op remonstranten.nl